Tarihi tam net olmasa da, anlatan nenelerin hafızasına 1800’lerin sonu 1900’lerin arası olarak kazınan Denizli’nin meşhur hikayesi, Memiloğulları ve Alacanlar sülalelerini konu alınır.
Denizli’de güzelliği ile ün salmış ağa kızı Ümmü, zengin kız fakir oğlan klişesi misali kaptırmış gönlünü köyün çobanına.
Genç çoban da Denizli’nin güzelliği dillere destan ağa kızına baştan beri sevdalıydı.
Genç çoban, kızı ağadan ne kadar istese de, Denizli Ağa’sı başkasına söz vermişti bir kere.
Masal Biter Gerçekler Başlar
Gel zaman, git zaman, söz tutulma vakti gel zaman; sözler kesilmiş düğün günü çatmıştı.
Gün gelip çattığında çift sözleşip kaçmaya karar verdi.
Çiftin kaçtığını fark eden ağa, bulunmaları için adamları ve bir takım köylüyü peşlerine taktı.
Çift Kaçmak İçin Atladı!
Ümmü ve Ali, Denizli ilinin Bekilli ilçe sınırları içerisinde olan Mangırın Kısık adı verilen kanyona gelerek yollarına devam etmek istedi. Ancak peşlerindeki adamları görmeleri üzerine atlamaya karar verdiler. Ali, suyun içine atlayarak elini Ümmü’ye uzattı.
Ancak dengesi kaybolan genç kadının ayağı taşa takılarak boşluğa düştü. Ali’nin elinde Ümmü’den geriye sadece fesi kaldı.
Anın şoku ile kaçmayı bırakan genç adam yakayı ele verdi.
Savcı tarafından idam kararı verildi ve Ali, Denizli’nin Çal ilçesinde bulunan bir hapishaneye idamı beklemesi için atıldı.
İdamını bekleyen genç adam, içinin acısı ile bir ağıt uydurmaya başladı.
Kendi kendine mırıldanan Ali’nin içli sözlerini duyan Savcı'nın eşi, suçsuz adamın tekrar sorgulanması için çabadı.
Geriye Ne Kaldı?
Yeniden yapılan sorgulama sonucunda salıverilen Ali’den geri ise bu efsanenin temelini atan aşkı ve türküsü kaldı. Asırlar sonra bile hala bilinerek söylenen bu türkü, Denizli’nin sözlü mirasına değer katıyor.
Çaya da düştü dutamadım golunu
Uzak da gitti bilemedim yolunu
Güzel de mevlam kısmet etmiş ölümü
Akmayası çaylar nerelere goydun
Ümmümü suna boylumu yarimi
Kadıda geldi mahkemeler kuruldu
İfadesi mustanlıktan soruldu
Komşuları mahkemeye yoruldu
Kudurası çaylar nerelere koydun
Ümmümü suna boylumu yarimi
Elma da verdi elmasını yemedim
Ben Ümmüme birşeycikler demedim
Nerelere gitti ben Ümmümü görmedim
Akmayası çaylar nerelere goydun
Ümmümü suna boylumu yarimi
TRT Repertuvarındaki Hali
Suya düşdü dutamadım golunu
Uzakta gitti bilemedim yolunu
Güzelde mevlam kısmet etmiş ölümü
Ganlıda çaylar
Nerelere goydun Ümmümü
Suna boylumu
Kadıda geldi mahkemeler kuruldu
İfadesi mustanlıktan soruldu
Gomşuları hakka niye yoruldu
Akmayası çaylar
Nerelere goydun Ümmümü
Suna boylumu
