Miras bırakanın ölümüyle birlikte mirasçıları, mirasa bir bütün olarak ve kanunen hak kazanırlar.
1. Miras Paylaşımı Nedir?
Miras hukukundaki en önemli konulardan birisi de miras paylaşımı ve mirasın mirasçılar arasında ne şekilde paylaştırılacağıdır. Bir kimsenin ölümü veya hakkında gaiplik kararı verilmesi halinde bu kişinin geride bıraktığı malvarlığı değerlerinin tespiti ve bu malvarlıklarının mirasçıları arasında miras payları oranında bölüştürülmesi, miras paylaşımı olarak adlandırılır. Miras bırakanın ölümüyle birlikte mirasçıları, mirasa bir bütün olarak ve kanunen hak kazanırlar.
2. Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Mirasçılar, kendi aralarında yapacakları bir miras taksim (paylaşım) sözleşmesi ile mirasın ne şekilde paylaştırılacağını serbestçe kararlaştırabilirler. Yapılacak miras taksim sözleşmesi yazılı olarak yapılmalı ve tüm mirasçıların katılımı sağlanmalıdır. Miras taksim sözleşmesine bir mirasçı dahi katılmazsa yapılan sözleşme geçersiz hale gelir. Eğer mirasçılar, miras paylaşımı hususunda kendi aralarında anlaşamazlarsa, miras paylaştırma davası açarak mirasın paylaştırılmasını sağlayabilirler. Mirasın paylaştırılmasını isteyen her mirasçı, paylaştırma davası açabilir. Açılacak miras paylaştırma davası tüm mirasçılara karşı açılır.
3. Kimler Mirasçı Olabilir?
Miras paylaşımının doğru ve hakkaniyetli bir şekilde yapılabilmesi için öncelikle kimlerin mirasçı olduğu, mirasçıların miras payı oranları ve miras hakları doğru bir şekilde tespit edilmelidir. Miras hukukunda iki türlü mirasçı vardır. Bunlar yasal mirasçılar ve atanmış mirasçılardır. Yasal mirasçılar, miras bırakanın iradesine bağlı olmayan ve kanunen mirasçı sayılan, kan hısımları, evlatlık, altsoy ve sağ kalan eştir. Atanmış mirasçılar ise miras bırakanın özgür iradesi ile vasiyetname yoluyla mirasının bir kısmını veya tamamını bıraktığı kişilerdir.
Hukukumuzda yasal mirasçılar derece sistemine göre, bir diğer adıyla zümre esasına göre belirlenir. Bu derece sistemi üç dereceden oluşur. Miras paylaşımında yasal mirasçı olabilmek için bu üç dereceden birinde yer almak gerekir. Bir derecede mirasçı varsa, sonra gelen derecede yer alan kişiler mirasçı olamazlar. Dolayısıyla eğer birinci derecede hiç yasal mirasçı yoksa, miras ikinci derecedeki mirasçılara, ikinci derecede de hiç mirasçı yoksa üçüncü derecedeki mirasçılara geçer. Bununla birlikte sağ kalan eş de bu kimselerle birlikte mirasçı olur. Derece sistemine göre mirasçılar aşağıdaki şekilde belirlenir.
– Miras bırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyu, yani çocukları ve torunlarıdır. Eğer çocuklardan biri ölmüşse onun yerini halefiyet ilkesi gereği kendi altsoyu alır. Yani miras bırakanın torunu bu halde mirasçı olur.
– İkinci derece mirasçılar ise miras bırakanın anne ve babası, kardeşleri ve yeğenlerinden oluşur. Miras bırakanın hiç altsoyu yoksa, anne ve babası mirasçı olur. Miras bırakandan önce ölmüş olan ana ve babanın yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. Yani miras bırakanın kardeşleri halefiyet ilkesi gereği onların yerini alır. Ancak kardeşlerden biri ölmüşse bu defa onun altsoyu, yani miras bırakanın yeğenleri mirasçı olur. Bir tarafta hiç mirasçı bulunmadığı takdirde, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır.
– Üçüncü derece mirasçılar ise miras bırakanın büyükanne ve büyükbabasıdır. Altsoyu, anne ve babası ve onların altsoyu bulunmayan miras bırakanın mirasçıları, büyükanne ve büyükbabalarıdır. Bunlar, eşit olarak mirasçıdırlar. Eğer üçüncü derecede de hiç mirasçı kalmamışsa ve sağ kalan eş de yoksa miras devlet hazinesine geçer.
4. Miras Payı Oranları
Miras payı oranları, miras bırakanın eşinin sağ olup olmamasına göre değişmektedir. Sağ kalan eş herhangi bir derece mirasçısı değildir. Hangi derecenin mirasçılık hakkı var ise, sağ kalan eş de o zümreyle birlikte mirasçı olur. Eğer miras bırakanın eşi yoksa bütün mirasını birinci derecedeki alt soyu alır ve mirası eşit olarak bölüşürler. Miras bırakanın altsoyu ve eşi yoksa miras ikinci derecedeki anne ve babaya geçer ve mirası eşit olarak paylaşırlar. Ancak anne ve babadan biri vefat ederse onların payını kendi altsoyu yani miras bırakanın kardeşleri alır. Miras bırakanın, birinci ve ikinci derecede hiç yasal mirasçısı yoksa miras üçüncü derecedeki büyükanne ve büyükbabaya kalır ve bunlar da mirası eşit olarak paylaşırlar.
Ancak eğer sağ kalan eş varsa, miras payı eşin birlikte mirasçı olacağı dereceye göre değişmektedir. Buna göre;
– Sağ kalan eş, miras bırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa mirasın 1/4’ünü alır, kalan 3/4’ünü ise miras bırakanın altsoyu yani çocukları alır ve eşit olarak paylaşır.
– Sağ kalan eş, miras bırakanın anne ve babasıyla birlikte mirasçı olursa mirasın 2/4‘ünü alır, kalan 2/4’ünü ise anne ve baba eşit olarak paylaşır.
– Sağ kalan eş, miras bırakanın büyükanne ve büyükbabasıyla birlikte mirasçı olursa mirasın 3/4’ünü alır, kalan mirası büyükanne ve büyükbaba alır ve eşit olarak paylaşır.
